Hüsn Ü Aşk’taki Kitonyen Unsurların İşlevselliği

Abstract

Hüsn ü Aşk, temelde çok yönlü okumaya müsait bir aşk hikâyesidir. Mesneviyi 1783’te yazan Şeyh Galip’in kendisinin de ifade ettiği gibi mesnevideki sır ve gizem, Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden esinlenilerek yazılmıştır. Eser, Vahdet-i Vücud felsefesi içinde Mevlevi dervişliğini anlatmaktadır. Eserin bir başka yönü ise insani ve edebî yönüdür ki bugünün bakış açısıyla, sembolik, masalsı, fantastik açılardan değerlendirilmektedir. Bu çalışmada da kitonyen unsurlar ve bu unsurların kurgudaki işlevselliği incelenmiştir. Kitonyen, yeraltı ile ilgili tekinsiz şeyleri ve durumları ifade eder. Bu sözcük aynı zamanda yeraltının tanrılarını, ruhlarını, cehennemî, cehenneme ait şeytani her şeyi kapsar. Kadının ve kadın doğurganlığının, kadın rahminin kültürel bağlamda edebiyat ve felsefe disiplini içinde doğa, karanlık, yertoprakla ilişkilendirilmesi, kitonyen düşüncenin ürünüdür. Kitonyen kavramı, batıdaki gotik anlayışın doğudaki karşılığıdır denilebilir. Hüsn ü Aşk, kitonyen unsurların yer aldığı bir mesnevi olup bu unsurlarla örülü atmosfer içinde aşkı anlatmaktadır. Hikâye; kuyu, harabeler, yer altı, cehennem, içi devlerle dolu dağlar gibi kitonyen uzamlar; yer altı devleri, kuyu cinleri, şeytanlar, cadılar, gulyabaniler gibi kitonyen tipler; ejderha, çıyan, akrep, yılan, fare gibi kitonyen hayvanlar ve zift, katran, ateş gibi kitonyen madde ve varlıklar içerir. Bu unsurlar eserde gizemli, tekinsiz, kitonyen bir hava yaratmakta ve eseri çok yönlü okumaya açık bir hale getirmektedir.

Hüsn ü Aşk (1783) is fundamentally a love story that is open to many different interpretations. As the writer of this mesnevi Seyh Galip also stated, the mystery in this Mesnevi was inspired by the Mesnevî of Mevlânâ Rumî. Hüsn ü Aşk describes the state and position of the Mevlevi dervish within the philosophy of unity of existence. Another part of this work is related with humanity and literature and as such, it incorporates various perspectives including inter alia symbolic, fantastic and fairy tale. This study focuses on the chthonian elements and their function in the text. Chthonian refers to uncanny things or situations related to the underground. The term also covers the deities and spirits of the underground, hell and everything devilish related to hell. The idea that female sexuality and female reproductive organs are connected to nature, darkness and ground is a product of chthonian thinking. We can say that the concept of chthonian in the East corresponds to the western concept of gothic. As a Mesnevi with chthonian elements, Hüsn ü Aşk conveys love in a chthonian atmosphere. The setting includes chthonian spaces such as wells, ruins, hell, underground, mountains full of giants, etc. There are chthonian figures such as underground giants, well genies, devils, witches, monsters and chthonian animals such as dragons, scorpions, snakes and rats, and chthonian elements such as tar and fire. All of these element create an uncanny and chthonian atmosphere which makes the story open to multiple readings.