II. Murad Dönemi’nde Osmanlı Tarih Yazıcılığının Başlamasında Timurluların Etkisi

Abstract

Bu çalışma Osmanlı tarih yazıcılığının ne zaman ve niçin başladığını ortaya koymak için kaleme alınmıştır. Çalışmanın kaynakları genel olarak El-Evamirü’l-Alâ’iyye fi’l-Umûri’l-Alâ’iyye gibi Anadolu Selçukluları dönemine dair bilgi veren bazı kaynaklar, Şikârî’nin Makrizî’nin ve Tagriberdî’nin eserleri gibi Osmanlılar ile birlikte Karamanoğulları, Timurlular gibi devletler hakkında bilgi veren eserler bulunmaktadır. Yine Tevârih-i Âl-i Selçuk, Aşıkpaşazade Tarihi, Oruç Bey Tarihi, Behcetü’t-Tevârîh gibi erken dönem Osmanlı kronikleri ile Konstantin Konstatinoviç Mihailovi?’inki gibi bazı hatıratlardan istifade edilmiştir. II. Murad devrinde Osmanlı tarih yazıcılığının başlamasında Osmanlılar ile Timurlular arasında yaşanan mücadelelerin etkili olduğu görülmektedir. Bu anlamda Ankara Savaşı (1402) Osmanlı Devletinin devlet anlayışının şekillenmesi açısından önemli bir dönüm noktasıdır. Yıldırım Bayezid devrine kadar Osmanlı Devleti Balkanlar’da ve Anadolu’da rakiplerine üstünlük sağlamıştır. Askerî ve siyasî başarılar Osmanlıların geniş bir alanda hâkimiyet kurmasına neden olmuştur. Ancak 1402 yılında Ankara Savaşının kaybedilmesi neticesinde Anadolu topraklarında kurulan birlik dağılmış ve eski beylikler tekrar canlanmıştır. I. Mehmed devrinde elden çıkan toprakların büyük kısmı tekrar elde edilmiştir. Timurlu Hükümdarı Şahruh’un II. Murad’a “nesep” üzerinden yüklenerek, yüksek hâkimiyetini kabul ettirmek istemesi Osmanlı tarih yazımının başlamasında önemli bir etken olmuştur. II. Murad, Yazıcızâde Ali’ye Osmanlı tarihine dair bir eser yazmasını emretmiştir. Yazıcızâde Ali, İbn Bibi’nin El-Evamirü’l-Alâ’iyye fi’l-Umûri’l-Alâ’iyye adlı eserini bazı kısımları değiştirerek, ilaveler yaparak çevirmiştir. II. Murad’a ve Osmanlıların nesebine dair eklenen kısımlarda Âl-i Osman’ın nesep olarak Âl-i Cengiz’den daha yüksek bir mertebede bulunduğuna vurgu yapılmıştır. Şükrullah’ın eserinde devam eden bu anlayış daha sonraki Osmanlı kaynaklarında kendini gösteren ve Osmanlıların soyunu Oğuz Kağan’a ve Hz. Nuh’a kadar eskiye götüren şecerelerde kendisini gösterir.

This article was written to demonstrate when and why Ottoman historiography began. The sources used in the study generally involve some informative sources belonging to the Anatolian Seljuk era like El-Evamirü’l-Alâ’iyyefi’l-Umûri’l-Alâ’iyye and works by such authors as Şikârî, Makrizî and Tagriberdî which provide information about states of the period like Karamaoglus and Timurids. Likewise, early Ottoman chronicles such as Tevârih-i Âl-i Selçuk, Aşıkpaşazade Tarihi, Oruç Bey Tarihi and Behcetü’t-Tevârîh and some memories such as those written by Konstantin Konstatinoviç and Mihailovi? were made use of. It is seen that the conflicts experienced between the Ottomans and the Timurids had a role in the start of Ottoman historiography during the reign of Murad II. In this sense, the Ankara War (1402) is a turning point in the formation of the concept of state in the Ottoman state. The Ottoman State had had the upper hand on its rivals in the Balkans and Anatolia until the sultanate of Yıldırım Bayezid. Military and political achievements had enabled the Ottomans to gain dominance over a large area. However, the unity established on Anatolian soil crumbled and former principalities were revived as a result of the loss of the Ankara War in 1402. A large majority of the land lost during the reign of Mehmed I was recaptured. The efforts by Timurid rule Shakhruh to exert his dominance over Murad II on grounds of “lineage” served as an important factor in the beginning of the Ottoman historiography. Murad II ordered Yazıcızâde Ali to write a book on Ottoman history. Yazıcızâde Ali translated İbn Bibi’s work entitled El-Evamirü’lAlâ’iyyefi’l-Umûri’l-Alâ’iyye by making some changes and additions to it. It was emphasized in the parts added with regard to the lineage of Murad II and the Ottomans that Âl-i Osman was higher than Âl-i Cengiz in terms of ancestry. This approach, which was maintained in Şükrullah’s work, manifested itself in lineages that appeared in subsequent Ottoman sources that took the bloodline of the Ottomans to Oghuz Khan and Noah.