Hacıbektaş Veli Müzesi'ndeki Sancak Alemleri

Abstract

İşaret, alâmet ve bayrak olarak kullanılan, geçmişten günümüze formları, yapım teknikleri, süsleme teknikleri ve türleri bakımından değişiklik gösteren sancak alemleri, milletlerin, tarikatların kendine özgü gelenek ve göreneklerini yansıttığı sembollerden oluşmuştur. Bunlar içerisinde Türk dönemi sancak alemleri, boynuz, lale, ay, ay-yıldız gibi çeşitli sembollerin dışında yazılar ve kimi zamanda bunlara eklenen başta ejder olmak üzere kuş, aslan gibi figürlerin yer aldığı; padişahların, sadrazamların, komutanların ve şeyhlerin simgesel objelerinden biri olmuştur. İlk kez bu makalede, Hacıbektaş Veli Müzesi'ndeki üçü vitrinde teşhir edilen ve yedisi depoda muhafaza edilmekte olan Hacı Bektâş-ı Veli dergâhında kullanılan toplam on adet sancak aleminin maden türleri, teknikleri, boyutları ve süsleme kompozisyonları bakımından detaylı olarak tanıtılmıştır. Çalışmada, Hacı Bektâş-ı Veli dergâhındaki alemleri yapan ustaların Bektaşi tarikatının inanç ve adetlerini bu objelerin yanı sıra dergâhta kullanılan keşkül, teber gibi eserlerle de ortaya koyduğu saptanmıştır. Ayrıca Hacıbektaş Veli Müzesi'ndeki söz konusu eserlerin Osmanlı dönemi sancak alemlerinin yelpazesini de farklı örnekleriyle genişleterek zenginleştirdiği tespit edilmiştir.

Standards were used as signs, heraldic devices and flags, and have shown a development in forms, production techniques, ornamental techniques and species through time. Nevertheless, they reflect the authentic traditions and customs of nations and religious orders with aesthetic concerns. Within them, standards of the Turkish period are objects with various symbols like horn, tulip, crescent, crescent-star as well as inscriptions, sometimes accompanied with figures such as dragons, birds and lions, and they served as symbols of sultans, grand viziers, commanders and sheikhs during battles. For the first time this article presents ten standards from the Hacıbektash Veli Museum; three of them are currently on display and seven are in the Museum depot. These standards are hereby studied in detail with respect to their metarials, techniques, dimensions and ornamental compositions. It was also noted that the masters of these standards reflected the faith and customs of the Bektashi religious orders on other works of art used at the Hacı Bektâ ş-ı Veli dervish lodge, such as keşkü l (bowl) and teber (halberd). In addition, standards in the Hacıbektaş Veli Museum were determined to enrich the range of Ottoman period standards with different examples.