Functions of the So-called Passive Morpheme-(I)I-in Kazakh

Abstract

Diğer Türk dillerinde olduğu gibi, -(I)l- edilgenlik eki Kazak Türkçesinde de iki farklı işleve sahiptir. Bunlardan birincisi eylemi edilgen yapmak diğeri ise geçişli eylemlere geçişsizlik özelliği katmaktır. Kazak Türkçesinde ender olarak bazı eylemlerin -(I)l- ve -(I)n- olmak üzere birden fazla edilgenlik eki taşımasının yanında Eski Türkçe ve Orta Türkçede -lXn birleşik morfeminin, eylemlerin edilgen ve geçişsiz şekillerini elde etmede kullanılmış olması, bir zamanlar edilgenlik ve geçişsizlik için -(I)l- ve -(I)n- (ki bu iki ekin Eski ve Orta Türkçede bulunan -lXn birleşik morfemiyle temsil edilmiş olduğu ileri sürülebilir) olarak iki ayrı ekin bulunduğuna işaret etmektedir. Ancak Türkçenin daha sonraki dönemlerinde, Kazak Türkçesinde gördüğümüz gibi bu iki işlev (yani edilgenlik ve geçişsizlik işlevleri) birleşerek tek bir ek, yani -(I)l- eki tarafından yerine getirilmeye başlanmış olmalıdır.

As it is the case for other Turkic languages, the so-called passive morpheme -(I)l- in Kazakh has two different functions. One function of it is to make a verb passive and the other function is to mark a transitive verb as intransitive. Some sporadic verb forms in Kazakh marked with two passive morphemes, namely -l and & #8211; n, and also the morpheme cluster & #8211; lXn utilized to derive passive and intransitive verb stems in Old Turkic and Middle Turkic (Middle Turkic is represented here with Divan ü Lü gati& #8217; t Tü rk) suggest that once existed two separate morphemes, namely -(I)l- and -(I)n- (which can be argued that it is represented by -lXn in OT and MT) for passivizing and intransitivizing verbs. In later stages of the language, however, as we find in Kazakh (and also in Turkish and other Turkic languages) these two separate functions have been collapsed into one and carried out by a single morpheme, i.e., the so called passive morpheme -(I)l-.