Osmanlı Arşivi Belgelerinde İrlanda İhtilali

Abstract

XII. Yüzyılda İngiliz kolonisi haline gelen, XVI. Yüzyılın ilk yarısında da İngiliz egemenliğine giren İrlanda’da, İngiltere’nin siyasi ve ekonomik egemenliğini güçlendirerek sürdürebilmesi için uyguladığı politikalar, Amerika ve Avrupa’da görülen ekonomik, siyasi ve fikri özgürlükler İngiliz egemenliğinden kurtulmayı sağlayacak ihtilal sürecini başlatmıştır. İrlanda’nın bağımsızlık sürecini XVIII. Yüzyıldan itibaren izlemeye başlayan Osmanlı Devleti, adadaki gelişmeleri ve İngiltere’nin İrlanda politikalarını Eflak-Boğdan voyvodalarının kaimeleriyle, Londra’daki diplomatlarının raporlarından öğrenmeye çalışmıştır. XVI. Yüzyıldan itibaren görülen ayaklanmaları mezhep çatışması, fitne-fesat hareketi ve ihtilal ateşi olarak nitelendirerek gelişmeleri izlemekle yetinmiş, insani yardım dışında İngiltere ile ilişkilerini zedeleyebilecek girişimlerde bulunmaktan kaçınmıştır. İrlanda’nın bağımsızlık isteklerine karşı XIX. Yüzyılın ortalarına kadar sertlik politikası izleyen İngiliz hükümetleri, 1880’li yıllardan itibaren uzlaşmacı politikalara yönelmişlerdir. Özellikle Liberal Parti’nin iktidara geldiği dönemlerde yapılan müzakereler sonucunda Güney İrlanda 1921 yılında bağımsızlığını elde etmiştir. Bu makalede İrlanda’nın, XVIII. Yüzyılın sonlarında başlayıp XX. Yüzyılın başlarında bağımsızlıkla sonuçlanan ihtilal süreci ve Osmanlı Devleti ile ilişkileri Osmanlı Arşivi belgeleri ve diğer kaynaklar ışığında incelenmeye çalışılacaktır.

Ireland became an English colony in the 12th century and in the first half of the 16th century it came under the domination of England. The politics that Britain adopted to maintain and strengthen its political and economic sovereignty and economic, political and intellectual freedoms that were seen in America and Europe initiated a revolutionary process that would lead to the liberation from the British sovereignty. The Ottoman Empire, which began to watch Ireland's independence struggle from the beginning of the 18th century, tried to learn the developments in the island and the Irish policies of England from the kaime (a kind of report) of Moldavian and Wallachian voivodes and the reports of diplomats in London. The Ottoman Empire regarded and watched these rebellions seen from the beginning of the 16th century as sectarian conflicts, small riots and revolutionary fire and except for humanitarian aids, avoided attempts that could harm the relations with England. Against the Irish independence demands, following harsh politics until the middle of the 19th century, English governments started to pursue reconciliatory politics from the 1880s onwards. As a result of negotiations, especially during periods when the Liberal Party was in power, Southern Ireland achieved its independence in 1921. In this article, the Irish revolutionary process starting at the end of the 17th century and culminating with the independence of Ireland in the 20th century and its relations with the Ottoman State will be examined in the light of Ottoman Archive documents and other sources.