Atatürk Döneminde Muğla Madenlerinin İmtiyaz, Devir ve Ferağ Muameleleri

Abstract

Muğla bölgesinde Osmanlı döneminden itibaren işletilmekte olan krom, zımpara, manganez, simli kurşun, bakır, demir, kalay, kurşun gibi madenlerin imtiyaz, devir ve ferağ işlemleri Atatürk döneminde de devam etmiştir. Ancak, ulusal çıkarlara uygun davranmayan, yasal süresi içinde yönetici atamayan, imtiyaz sahibinin resmi ikametgâhını bildirmeyen ve üretime başlamayan işletmelerin imtiyazları iptal edilmiştir. Madenler, Amerikan, İngiliz, Alman ve İtalyan uyruklu kişi ve şirketlerin yanı sıra sayıları az da olsa Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları tarafından işletilmiştir. Osmanlı madenciliğinde olduğu gibi işletme hakkının yüksek fiyatlardan ikinci, üçüncü kişilere satılarak devri uygulaması da sıklıkla görülmüştür. Alınmakta olan vergilere ilave olarak Fethiye, Köyceğiz, Gökova ve Güllük iskelelerine yakın maden işletmelerinden üretim üzerinden %10'luk ek vergi alınmıştır.

In Muğla region, royalty, take-over and conveyance operations of the chrome, emery silvery lead, manganese, copper, iron, tin and lead mines operated by Ottoman state continued during Atatü rk era. However, royalties of the mine organizations not functioning in line with national interests, not appointing a director within a legal period, not notifying their registered address and not starting production were abolished. The mines were operated mostly by foreign nationalities, such as American, English, German and Italian and there were few organizations operated by people with Turkish nationality. As in Ottoman era, operation royalties were sold to second or third parties at high prices during this period. In addition to taxes normally taken, 10% additional tax over production was imposed to mines operated near Fethiye, Kö yceğiz, Gö kova and Gü llü k ports.