Bir Fıkra Tipi Olarak Keçeci-Zâde İzzet Molla

Abstract

Klasik Türk edebiyatının son temsilcilerinden olan Keçeci-zâde İzzet Molla (1786- 1829), edebî eserleri ve bu eserlerdeki mizahi üslubu yanında hazırcevaplığı, nüktedan kişiliği ile döneminin şiir meclislerinin aranan bir ismi olarak tanınmaktadır. Renkli bir kişilik olduğu nakledilen İzzet Molla, “devrinin en dikkate değer romanı” olarak nitelenen hayatı boyunca yeri geldiğinde sözünü çekinmeden sarf etmiş ve her türlü cezayı göze alarak gördüğü yanlış ve hataları hicvetmekten kendini alamamıştır. İzzet Molla’dan bahseden kaynakların pek çoğu onun eserlerinden örneklerin yanında kişiliği etrafında oluşmuş mizahi anlatılara ve hicivlere de yer vermişler, bunların bir araya getirilmesinin faydalı olacağına işaret etmişlerdir. Kaynakların bazen sadece tarihî bir olay veya hiciv, nükte, fıkra, anekdot gibi farklı kayıtlarla yer verdiği bu anlatılar, şairin eserlerine yansıyan mizahi kişiliğinin yanında içinde bulunduğu çevreyi, dönemin edebî muhitlerini ve mizah anlayışını somutlaştırmaktadır. Bu çalışmada, Keçeci-zâde İzzet Molla hakkında bilgi ve eserlerinden örnekler veren kaynaklar taranarak şairin etrafında oluşan mizahi anlatılar bir araya getirilmiş ve 41 farklı metin tespit edilmiştir. Bu metinler, Prof. Dr. Dursun Yıldırım’ın Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları adlı eseri esas alınarak incelenmiş; edebiyat bilimi açısından bu anlatıların niteliği ile edebiyatımızda mevcut fıkra tipleri içinde Keçeci-zâde İzzet Molla’nın bir fıkra tipi olarak kabul edilip edilemeyeceği araştırılmıştır. Tespit edilen metinler, kültür tarihi ve edebiyat alanlarında yapılacak araştırmalarda kaynak olarak kullanılmak üzere çalışmanın sonuna eklenmiştir.

Keçeci-zâde İzzet Molla (1786-1829), one of the last representatives literary works and repartee of Classical Turkish Literature, besides his humorous style in these works, is recognized with his witty personality as one of the most popular persons in the poetry meetings. İzzet Molla, described as a colorful personality, spent his entire life, which is defined as “the most remarkable novel of his time”, spoke without any hesitation, and could admit all sorts of punishment and could not afford to misrepresent any kinds of misdeeds and misunderstandings he saw. Many of the sources mentioning İzzet Molla, along with examples from his works, have also included humorous narratives and satires around his personality, and pointed out that it would be useful to bring them together. These narratives, which include different historical events, satires, humor or anecdote, embody the environment where the poet lived, the literary environments of the period and the sense of humor, besides the humorous personality of the poet. In this study, the humorous narratives formed around Keçeci-zâde İzzet Molla were collected by reviewing the scattered resources where they were included and 41 different texts were identified, these works have been studied by basing on the work of “Bektashi Jokes in Turkish Literature” by Professor Dr. Dursun Yıldırım, the nature of these narratives has been investigated in terms of literature, and whether Keçeci-zâde İzzet Molla could be accepted as an item of joke in the joke types present in our literature. The texts identified were added to the end of this study to be used as a source of research in the fields of cultural history and literature.