Büyük Selçuklu Devletinin İktisadi Anlayışı ve Gök Meydan ve Spor Tekkesi Kurumlarının Eğitim Yönetimi Yapıları ve Ekonomiye Etkileri

Abstract

Meydanların kullanılışı hakkındaki ilk bilgilere Göktürk Devleti zamanında ulaşılmış Büyük Selçuklu devleti ile devam etmiştir. Gök Meydan’lar Büyük Selçuklu Devleti dönemi kozmolojisinde, ana hatlarıyla dört temel unsurun gerçekleşmesini sağlıyordu. Bunlar; ekonomi, askeri beden eğitimi, sosyalleşme ve spordur. Diğer yandan kurmuş oldukları Nizamiye Medreseleri ile 1070’li yıllardan itibaren; Masrafları devlet tarafından karşılaşan çeşitli alanlarda uzmanlaşmış, kredili ders sistemine uygun, yaygın ve örgün eğitim hizmeti vermişlerdir. Selçuklular şehirleşirken spora ilişkin üzerinde durulması gereken en önemli unsurlardan birisi eğitim kurumu özelliği taşıyan Gök Meydan ve Spor Medresesi kurumlarını kurup, işletmiş olmalarıdır. Hatta Sultan Melikşah’ın veziri Nizam-ül-mülk’ün de bu konuda yoğun bir şekilde çalıştığı bilinmektedir (İşcan, 1988:56). Bu şekilde sporun devlet eliyle teşkilatlandırılmaya çalışıldığını, ayrıca sporcu yetiştirmenin, korumanın, beslemenin de ön plana çıktığını görmekteyiz. Sporda değişen şehirleşme kültüründen etkilenmiştir. Özellikle kırsal kesimlerde güvenlik ve şehirleşmenin başlangıcının sağlanmasında aktif rol oynamıştır. Bunun en çarpıcı örneği ise; şehirleşmenin mümkün görüldüğü kırsal arazide önce sadece çeşitli branşlara yönelik spor tekkeleri kurulmuştur. Zaman ilerleyip şehir oluşmaya başladıkça bu spor tekkeleri ve tekkeye ait binalar, şehrin birer mahallesi olmuştur. Çalışmada “betimsel saha taraması”, belgesel ya da dokümanter çalışma dediğimiz nitel bir yöntem izlenmiştir (Neuman,2006:42; Creswell,2012:212). Büyük Selçuklu devletinin spor kurumlarının eğitim ve organizasyon yapısını belirleyebilmek için; destanlar, dönemin seyyahlarının gözlemleri, Selçuklu toplumunun arkaik döneme özgü kozmolojisi ve o dönem üzerine çalışan çeşitli alanlardaki düşünürlerin tespitleri ile analiz edilmiştir. Elde edilen verilerin ışığı altında Büyük Selçuklu devletinin sosyal kurumları olan Gök Meydan ve Spor tekkelerinin vermiş oldukları eğitim yapısı ve organizasyonu ile buna bağlı olarak ekonomiye olan katkıları belirlenmeye çalışılmıştır. “En iyi savaşan toplum olmak” için bütün imkanlarını kullanan Büyük Selçuklu Devleti Gök Meydanlar ve Spor Tekkeleri sayesinde bu amacına ulaşmıştır. Askeri beden eğitimi (dönemin şartlarında hem insan hem de at) dışında, haftanın belirli günlerinde şehirde yaşayan halkın kullanımına açılan Gök Meydanlar ve Spor Tekkeleri hem halkın çeşitli spor branşlarında faaliyet göstermesine hem de ilgilendikleri spor branşının aletlerinin üretimini yapan işletmelerin kurulmasına ve Selçuklu ekonomisine katkı sağlamasına sebep olmuştur.

The first information about the use of the squares was reached at the time of the Gokturks and continued with the Seljuk Empire. In the cosmology of the Seljuk Empire period, the sky squares provided the four basic elements which were; economy, military physical education, socialization, and sport. On the other hand, they established the schools called Nezamiyeh Madrasas with a large and formal education service which specialized in various fields. One of the most important elements to be considered about the sport was the establishment and operation of Sky square institutions while Seljuks were urbanizing. Even, it is known that Nizam_al-Mulk, vizier of Sultan Malik-Shah I, was working on this issue intensively (İşcan, 1988:56). In this way, the sport was organized by the state to organize the sports, as well as sportsman training, protection, and nutrition. The sport was also influenced by the changing urbanization culture. In particular, It played an active role in ensuring security and urbanization in rural areas. The most striking example of this was the establishment of sports lodges for various branches in rural areas where urbanization was possible. As urbanization began, these sports lodges and buildings belonged to those lodges became a district of the city. In the study, a qualitative method called well descriptive field survey or documentary study was followed (Neuman, 2006:42; Creswell, 2012:212). In order to determine the educational and organizational structure of the sports institutions of the Seljuk Empire, the epics were analyzed by observations of the travelers of the period, the cosmology of the Seljuk community in the archaic period and the determinations of the philosopher in various fields working on that period. In the light of the data obtained, it was tried to determine the educational structure and organization of the Sky Squares and Sports lodges, which were the social institutions of the Seljuk Empire and their contributions to the economy. To become the best fighting society, the Seljuk Empire reached its goal using its all facilities through Sky squares and Sports lodges. In addition to military physical education (both man and horse in terms of the period), Sky squares and Sport lodges, which were opened to the people living in the city on certain days of the week, caused the public to operate in various sports branches as well as the establishment of enterprises that produce sports instruments of their interest and contribute to Seljuk economy.