Nevşehirli Damat İbrahim Paşa Yahut Bir Yenilik Hamlesinin Hazin Sonu (Patrona Halil Darbesi)

Abstract

Nevşehirli Damat İbrahim Paşa Ürgüp-Muşkara doğumludur. Genç yaşında İstanbul’a gelmiş, Sultan Üçüncü Ahmet şehzade iken onun maiyetinde bulunmuş, şehzade padişah olunca da sadrazam olmuştur. Nevşehir’linin parlak bir tahsili yoktur. Okuma yazmayı Saray’a girdikten sonra öğrenmiştir. İleri görüşlü ve yenilikçi bir kafa yapısına sahiptir. “Avrupa’nın ümran ve maarifini dikkatle tetkik etmek üzere”, Yirmisekiz Çelebi Mehmet’i Fransa’ya gönderen odur. Aynı şekilde bütün zorluklarına rağmen İlk Türk matbaasının açılışını temin eden ve buna mümasil çok sayıda yeniliğe imza atan yine o olmuştur. Nevşehirli’ye gelinceye kadar hiç kimse bu tür önemli hamlelere girişmeye cesaret edememiştir. Nevşehirli bu hamleleri ile Osmanlı sadrazamlarının en büyükleri arasına ismini yazdırmayı başarmıştır. Nevşehirlinin atılımları sayesinde Osmanlı tarihinde Sultan Üçüncü Ahmet döneminde çok parlak bir devir açılmıştır. Bu devrin adı “Lale Devri’dir. Söz konusu devir bir yenilik ve ilerleme devri olmasının yanında ayş u işretin ön plana çıkması bakımından ciddi eleştirilerin de hedefi olmuştur. Daha çok devletlilerin hayatına hâkim olan muhteşem lüks, zevk ü sefa ve hatta sefahate varan aşırılıklar başta dönemin kahramanı İbrahim Paşa olmak üzere rical-i devleti ağır bir gafletin içerisine sürüklemiştir. Devletlilerin aşırı lüks ve sefahatı geçim sıkıntısı ile cebelleşen halkı rahatsız etmiştir. Toplum kesimlerinden çok ciddi şikâyet ve yakınma sesleri yükselmeye başlamıştır. Ancak devletliler bu ıstırap ve yakınmayı görememişlerdir. Bütün bu hengâme içerisinde İbrahim Paşa, İran’a savaş açmak gibi stratejik bir hata yapmış, bu siyasi hata darbeyi tetiklemiştir. Patrona Halil önderliğinde büyük bir isyan başlamıştır. Sultan Üçüncü Ahmet asilerin isteği üzerine büyük vezirini feda ettiği gibi tahtını da yeğeni Birinci Mahmut’a terk etmek zorunda kalmıştır. Böylece büyük bir yenilik hamlesi oldukça hazin bir şekilde sona ermiş, parlak bir devir kapanmıştır.

Nevşehirli Damat İbrahim Paşa is born in Urgup-Muşkara. He came to Istanbul in his youth, Sultan III. While Ahmet was a prince, it become the Grand Vizier whwn the prince was a sultan. Nevşehirli does not have a good training. He learned to read and write after he entered the palace. He is forward-lookingh and innovative. “To carefully examine the hope and teaching of Europe”, Yirmisekiz Çelebi Mehmet goes to France sender it is. In the same way, despite all difficulties it was the one that provided the opening of the first it has become such that it has signed many new innovations like this. No one has dared to engage in such crucial moves until the time of Nevşehirli. With these moves Nevşehirli among the greatest of the Ottoman Grand Viziers has taken its place. During the periode of Ahmet III a very bright period was opened in Ottoman history, the reason fort his the movements of Nevşehirli. The name of this periode is “Tulip Revolution”. In addition to being a milestone in innovation and progress serious ciriticism has also been the target in terms of over-entertaitment. Excessive luxury and discomfort disturbed the people who struggled with their livelihood. Very serious anguish and complaints from society to rise. However, those who ruled the state did not see this anguish and complaint. In all this turmoil, the Grand Vizier made a strategic mistake like opening a war to Iran, and this political error triggered the coup d’etat. A great rebellion has begun under the leadership of Patrona Halil. Ahmet III handed over the great vizier on the request and the press of the rebels. At same time, he had to give the throne to Mahmud I nephew. Thus, a great innovation has ended in a tremendous way and a bright period closed.