Ahmet Mithat’ın Kurmaca Yazarlığı Üzerine Muhtelif Notlar: Karnaval Romanı Örneği

Abstract

Tanzimat dönemi romancıları denince akla gelen ilk isimlerden biri muhakkak ki Ahmet Mithat’tır. Sanatta “sosyal fayda” prensibini gözeterek roman türünü geniş halk kitlelerinin eğitilmesi için işlevsel bir araç olarak kullanan yazar, sahip olduğu bu pragmatik/pedagojik endişeyle “hâce-i evvel” kimliğini kazanmıştır. Yazar, sade bir dille kaleme aldığı romanlarında meddah ve tahkiye geleneğini sürdürmekle birlikte, içinde bulunduğu dönemin hâkim sorunsalı olan Batılılaşma- nın etkisiyle bazı modern anlatım tekniklerini de denemiştir. Sanatçının Henüz On Yedi Yaşında ile birlikle 1881’de yayımlanan iki romanından biri olan Karnaval da, bu bağlamda dikkat çekici metinlerden biridir. Metin, kurmacanın işlevsel bir bileşeni olarak tasarlanan “Mukaddime” bölümü ve bu bölümde başlayıp anlatı- nın geneline yayılan özgün “anlatıcı-muhatap ilişkisi”ne dair sunduğu bilgilerle ön plana çıkar. Romanda, yazarın yazma edimi süresince titizlikle yaklaştığı iki mesele olan “gerçeklik arayışı” ve “edep kaygısı” ile ilgili de kayda değer bilgiler vardır. Ayrıca, sanatçının –Doğu ve Batı’yı temsil eden iki karşıt tip üzerinden sunulan– Batılılaşma ile ilgili düşünceleri de dikkate değer noktalar arasındadır. Çalışmada, yazarın genel anlamda kurmaca yazarlığı hakkında önemli bilgiler sunan bu romanı, bahsi geçen konular çerçevesinde ayrıntılı bir incelemeye tabi tutulacaktır.

Ahmet Mithat is one of the first names that comes to mind in respect of Tanzimat period novelists. The author used the novel as a functional tool for the education of large masses with the principle of “social benefit” in art. By means of this pragmatic/pedagogical concern, he gained the identiy of “first teacher”. While maintaining to follow the traces of meddah (public storyteller) and tahkiye (conventional narration form) tradition in his novels, which he wrote with a simple language, he also tried some modern narrative techniques under the influence of Westernization that was a dominant matter in his time. In this context, Karnaval, one of the two novels published in 1881 with Henüz On Yedi Yaşında, is one of the most remarkable texts. The work comes to the forefront with the “preface” part designed as a functional component of fiction, and the given information on the genuine “relationship between the narrator and the collocutor” starting in this part and spreading throughout the narrative. In the novel, there are also significant information about “seeking of reality” and “concern of decency”, two issues that the author meticulously approached during the writing process. Besides, the author’s thoughts about Westernizati- on, presented through two opposing types representing the East and the West, are among considerable points in the novel. In the study, the novel that gives important data related to the author’s general fiction writing will be scrutinized in detail within the frame of mentioned matters.