Tarsus, Surp Asdvadzadzin (Meryem Ana) / Aziz Paulus Kilisesi

Abstract

Nüfus bilgilerine göre Tarsus’ta yaşayan gayrimüslimler arasında ilk sırayı alan Ermenilere ait kiliseler-den biri Surp Asdvadzadzin (Meryem Ana) / Aziz Paulus Kilisesi’dir. Günümüze ulaşmayan ilk kilise 11. yüzyıl sonlarında inşa edilmiştir. Duvarlarındaki 13. yüzyıla ait yazıtlı devşirme taşlar kilisenin 13. yüzyılın ilk yarısına kadarki süreçte tamamlandığını ya da onarıldığını göstermektedir. Doğuda apsisi olan tek mekânlı kilisenin bizzat Aziz Paulus tarafından yaptırıldığına inanılmaktadır. Kilise ayrıca altarında ikonası bulunan Surp Asdvadzadzin (Meryem Ana) himayesindedir. Kilisenin yıkılması sonrasında aynı yere yeni bir Surp Asdvadzadzin (Meryem Ana) / Aziz Paulus Kilisesi 6 Nisan 1861 tarihindeki resmî makamlara yapılan başvuru sonrasında inşa edilmiştir. Kilise serbest haç planlıdır, haç kollarının birleştiği orta bölümde kubbe yer almıştır. Erken Hıristiyanlık-Bizans Dönemi’nde anıtsal örnekleri inşa edilen serbest haç plan, Kuzeydoğu Anadolu’da Erken Bizans Dönemi’ne ve özellikle Orta Bizans Dönemi’ne tarihli (özellikle 10.-13. yüzyıl arası) Ermenilere ait kiliselerde de uygulanmış-tır. Tarsus Surp Asdvadzadzin (Meryem Ana) / Aziz Paulus Kilisesi mimari plan açısından serbest haç planıyla erken dönemlere ait mimari geleneği sürdürürken, cephelerindeki düzenlemelerle Batı kay-naklı 19. yüzyıl Osmanlı mimarisindeki Neoklasik üslup özelliklerini taşımaktadır. Mimari planı, cephe düzenlemeleri ve iç mekân süslemeleriyle Kilikia Bölgesi’ndeki aynı döneme ait kiliseler içinde önemli bir yere sahip olan kilise 1920’li yıllarda yıkılmıştır.

According to the population statistics, Surp Asdvadzadzin (Holly Mother of God) /Saint Paulus Church is one of the churches belonging to the Armenians, ranked as the first among the non-muslims living in Tarsus. The first church which could not reach the present day was built at the end of the 11th century. The secondarily used blocks on the walls with inscriptions on belonged to the 13th century and this reveals that the church was either completed or restored throughout the first half of the 13th century. It is believed that the church with a single apse to the east and a single room or recess was built by St. Paulus. The church with the icon of Surp Asdvadzadzin (Holly Mother of God) on its altar is run under the patronage of it. After the destruction of the church, a new Surp Asdvadzadzin (Holly Mother of God) /St. Paulus Church was constructed on the same site after an official application to the public authorities on April 6th, 1861. The church has a Greek-cross plan and there is a dome in the middle section at the crossings of the arms of the cross. The monumental examples with the Greek-cross plan were constructed during the Early Christianity-Byzantine period and it was used in the churches belonging to the Armenians in the Early Byzantine period in North-eastern Anatolia and especially in the Middle Byzantine period (specifically between the 10th and 13th centuries). While Surp Asdvadzadzin (Holly Mother of God) /St. Paulus Church follows the archi-tectural tradition of early periods with its Greek-cross plan, it also bears the neoclassical style of the 19th century Ottoman architecture originating from the West with the exterior design. The church which has an important place among the churches dated to the same period in the Cilicia region with its architectural plan, interior and exterior design and ornaments was demolished in 1920s.