X. Yüzyıldaki Bizans Taktikonlarına Göre Bizans-İslâm Güçlerinin İlk Karşılaşma Alanları: Kleisouralar ve Kleisouralardaki Askerî Taktiklere Dair

Abstract

Bizans İmparatorluğu, VII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren özellikle Müslüman Arapların her yaz aylarında düzenlemiş olduğu akınların, özellikle Anadolu’daki olumsuz etkilerini ortadan kaldırmak için thema olarak adlandırılan idarî, askerî ve iktisadî temelli bir sistem kurmuştur. Bu sistem ile imparatorluk, doğu sınırlarını, themaların alt idarî ve askerî birimleri olan bandon, kleisoura ve tourma gibi idarî ve askerî strateji dâhilindeki garnizonlarla korumuştur. Böylece imparatorluk, hem Müslüman Arap saldırılarına karşı koymaya hem de siyasî, idarî, askerî ve sosyo-iktisadî olarak Anadolu’yu yeniden organize etmeye çalışmıştır. Bu garnizonların her biri, imparatorluk için bir amacı yerine getirmekteydi ve en önemlisi, “dağ geçitleri” anlamına gelen ve Bizans-İslâm kuvvetlerinin ilk kez karşılaştıkları bölgeler olan kleisouralardır. Dolayısıyla imparatorluk sınır savunma politikasının bir bölümünü teşkil eden kleisoura bölgeleri, hem Anadolu’nun idarî ve askerî hem de Bizans-İslâm ilişkileri tarihi açısından incelenmeye değerdir. Bu çerçevede X. yüzyılda kaleme alınan ve Askerî El Kitapları olan Taktikonlarda ayrıntılı bilgiler vardır. Bu çalışmanın amacı, örneklerle Taktikonlara göre kleisouraların kuruluş amacını ve Bizans-İslâm mücadelelerindeki idarî, askerî ve stratejik önemini tespit etmektedir.

From the second half of the seventh century Byzantine Empire established an administrative, military and economic based system, which was called theme to remove damaging effects of Anatolia the raids that the Arabs have organized every summer. With this system, the Empire protected the eastern borders with garrisons including administrative and military strategies such as bandon, kleisoura and tourma which were the subordinate administrative and military units of theme. Thus, the Empire tried both to resist the Arab attacks and to organise Anatolia as politically administratively, militarily and socio-ally. Each of these garrisons performed a task for the Empire and the most important are the kleisouras called "mountain passes" and the regions that the Byzantine-Islamic forces met for the first time. Thus, the kleisoura districts which form part of the empire's frontier defense policy are worth examining in terms of history of both Anatolia's administrative and military and Byzantine-Islamic relations. In this context it contains detailed information on the Tacticons, which was received in the Xth century and is a Military Manual. The purpose of this work is to examine the administrative, military and strategic significance of the Kleisauras in the Byzantine-Islamic struggles and founding purpose of the establishment of the kleisouras according to the Tacticons.