Erken Klasik Arap Dilbilgisel Düşüncesinde (EKADD) Kıyas ve Temelleri

Abstract

Bu çalışmada, İslâm bilgeliğinde uzun yüzyıllar tartışma konusu olmakla birlikte, çağdaş literatürde yaklaşık bir asırlık geçmişi bulunan, Arap dilbilgisel düşüncesinde (ADD) kıyâs sorunu ele alınmaktadır. ADDde kıyâs sorununu açıklamak üzere araştırmamızda yer verilen Arapça cümle ve ibârelerin ifâde ettikleri anlamların, çalışmamız açısından değer taşımadıklarını belirtmeliyiz. Bu örnek cümleler, yalnızca kıyâs anlayışını yansıtmakta ve onun uygulanış şeklini göstermektedir. Ayrıca bu biçimselci yaklaşım, inceleme konumuzun doğası bakımından gereklidir de; çünkü çalışma boyunca görülebileceği gibi, erken klasik Arap dilbilgisel düşüncesi (EKADD), Aristoteles mantığıyla mukâyese edildiğinde bile, anlam içeriğinden önemli ölçüde bağımsız, biçimsel değeri çok yüksek olan bir sistemdir. Çalışmada, öncelikle ADD kavramına yönelik, klasik ve çağdaş literatürdeki anlayış farklılıkları sergilenecektir. EKADD çerçevesinde, gerek klasik gerekse çağdaş literatürde teşebbüs edilmemiş etraflı bir kıyâs târifi yapılacak, mantıksal düşünceyle karşılaştırmalı olarak değerlendirilecek ve onun mantıksal kıyâstan ayrılan belli başlı özellikleri belirtilecektir. Bunun ardından, EKADDde kıyâsın kendisine dayandığı eşitlik, benzerlik, orantı ve yer olmak üzere dört temel kavram incelenecektir.

In this paper, the question of syllogism in the Arabic linguistic thinking (ALT) will be treated. The question has a history extending one century in the contemporary literature even though it has been discussed during the centuries in the Islamic wisdom. The significations of the sample expressions that are given in order to explain the question of syllogism have no merit in our research conspectus. Those sample expressions only demonstrate the conception and application of the syllogism. Indeed, this formalistic approach is necessary to the nature of our subject of investigation. As will be seen throughout the paper, the early classical Arabic linguistic thinking (ECALT) is a system that has a high merit of formalism and that is independent of the essential content even when compared with Aristotle's logic. My primary concern in the present study is to exhibit the different understandings that are related to the concept of ALT. The next is making an extensive definition of syllogism that has never been attempted in both classical and contemporary sources, a comparative examination of this definition with logical thought, and underlining the hallmarks of the Arabic linguistic syllogism that distinguish it from logical syllogism. Finally, the four concepts that the syllogism of the ECALT depends on will be examined; those are equality, similarity, proportion, and place.